Mart ve nisan aylarında münasebetlerin normalleştirilmesine ait atılan adımların akabinde, İran’ın Suudi Arabistan’ın başşehri Riyad’daki büyükelçiliği resmen açıldı. İki ülkeden çok sayıda diplomatın ve yetkilinin katıldığı açılış, Büyükelçilik binasındaki merasimle gerçekleştirildi.
İran Dışişleri Bakanı Yardımcısı Ali Rıza Bikdeli, merasimde yaptığı konuşmada, İran ile Suudi Arabistan bağlantılarında kıymetli bir güne tanıklık ettiklerini söyledi. Bikdeli, “İnşallah bölge, istikrar, refah ve gelişme ismine güçlü bir işbirliğine yanlışsız ilerleyecek. Diplomasi, ülkeler ortasında ortak bir anlayış geliştirmek için bağlantının en düzgün yoludur” dedi.
Nisan ayı başında Suudi Arabistan ve İran dışişleri bakanları, Çin’in arabuluculuğunda 2016’dan bu yana birinci kere bir ortaya gelmişti. İki ülke, 7 yıl sonra büyükelçiliklerini tekrar açma kararı almıştı. İki ülke ortasındaki uçuşların tekrar başlayacağı ve vizelerin kolaylaştırılacağı da belirtilmişti.
GERİLİM NASIL TIRMANDI?
Suudi Arabistan’da Ocak 2016’da ortalarında Şii din vazifelisi Nimr el-Nimr’in de bulunduğu 47 kişi terör suçlamasıyla idam edilmişti. İdamlardan akabinde Suudi Arabistan’ın Tahran Büyükelçiliği ve Meşhed Konsolosluğu, öfkeli göstericiler tarafından ateşe verilmişti. Suudi Arabistan bunun üzerine İran’la diplomatik bağlantılarını kesmişti. Bu tarihten beri iki ülke ortasında gerginlik yaşanıyordu.
Tahran ve Riyad, birbirlerini tehdit olarak görüyor. Suudi Arabistan ve İran ortasında bölgesel nüfuz uğraşı yaşanıyor. İki ülke, Lübnan, Suriye, Irak ve bilhassa Yemen’de karşı saflarda yer alıyor. İran, Yemen’de 2014’te Suudi takviyeli hükümeti deviren isyancı Husileri destekledi.
Suudi Arabistan bir yıl sonra Husilere yönelik ağır hava taarruzları düzenlemeye başladı. Riyad, İran’ın Suudi Arabistan’a saldırması için Husilere dayanak sağladığını öne sürüyor. 2019’da Suudi Arabistan’ın petrol tesisleri silahlı insansız hava araçları ve füzelerle vurulmuş, petrol üretimi kesintiye uğramıştı. Suudi Arabistan ve ABD akından İran’ı sorumlu tutmuştu. Daha evvel iki ülkeyi uzlaştırmaya yönelik teşebbüsler başarısızlıkla sonuçlandı.
Fakat mart ayında Çin’in arabuluculuğuyla iki ülke, iki ay içinde karşılıklı olarak büyükelçiliklerini yine açma kararı aldı. Muahede, Ortadoğu’da Çin’in tesir alanını göstermesi bakımından da dikkat cazip bulundu. İki ülke ortasında ticaret ve güvenlik alanındaki münasebetlerin de yine tesis edilmesi, karşılıklı uçuşların başlayacağı açıklandı. ABD idaresi, bu açıklamayı ihtiyatla karşılamış, Birleşmiş Milletler Genel Sekreteri Antonio Guterres, arabuluculuk eforları için Çin’e teşekkür etmişti. (BBC Türkçe)